دبه‌های آب به شمال رسید

سپهر کشاورزی؛ ایران یک سوم میانگین جهانی بارندگی و سه برابر میانگین جهانی تبخیر دارد. همچنین میزان سرانه بیابان در ایران سه برابر میانگین جهانی است و یک سوم میانگین سرانه جهانی. براساس گزارش‌های منتشر شده، مصرف آب پایتخت طی هفت روز گذشته روند صعودی طی کرده و این میزان مصرف در روز شنبه ۱۴ مرداد با بیشترین حد نصاب به سه میلیارد و ۸۱۱ میلیون لیتر رسید.

همچنین شرکت آب و فاضلاب استان تهران با صدور اطلاعیه‌ای، در خصوص قطعی آب، احتمال اعمال جیره‌بندی و سهمیه‌بندی آب در پایتخت اعلام کرد: «مصرف روزانه آب شهر تهران در حدنصابی بی‌سابقه از مرز سه میلیارد و ۸۰۰ میلیون لیتر در شبانه‌روز عبور کرد که این روند مصرف، می‌تواند تأمین پایدار آب شرب شهر تهران را با مخاطره مواجه کند.»

مردم «دبه به‌دست» اصفهان و گلستان

این کم آبی اما تاجایی پیش رفته که در برخی شهرها آب شرب با تانکر توزیع می‌شود. اصفهان یکی از همین شهرهاست. نماینده فلاورجان در مجلس شورای اسلامی، با متهم کردن دولت به «آمارسازی» برای پنهان کردن کمبودها، گفت وضعیت قطع آب آشامیدنی در استان اصفهان به گونه‌ای است که مردم در برخی محلات شهر اصفهان «دبه به‌دست» منتظر تانکرهای آب‌رسان هستند.

ناصر موسوی لارگانی دریکی از نطق های خود در مجلس خبر داد که «ده‌ها شهر و ۳۵۰ روستا» در این استان کمبود آب آشامیدنی دارند و در شهرستان فلاورجان اوضاع بدتر است. این نماینده مجلس اعلام کرد به دلیل «خشکی کامل چاه‌ها»، ۸۵ درصد آب این شهر از «منابع سطحی» تأمین می‌شود و وزارت نیرو هم به بهانه برداشت آب از آبخوان‌ها «قبض‌های جریمه میلیاردی» برای کشاورزان صادر کرده و برای نصب کنتورهای هوشمند با هزینه «بالای ۳۰ میلیون تومان» به کشاورزان فشار می‌آورد.

همزمان حسینعلی شهریاری نماینده زاهدان در مجلس نیز با اشاره به وضعیت استان سیستان و بلوچستان اعلام کرد که «خشکسالی این استان را از بین برده و کلی از روستاها به دلیل طوفان شن نابود شده‌اند، ولی حقابه در حد یک شعار باقی مانده است.»

گلستان یکی دیگر از استان هایی است که به نظر می‌رسد کمبود آب در آن به حد بحرانی رسیده است.  سرپرست شرکت آب و فاضلاب استان گلستان ابوالفضل رحیمی در گفتگو با خبرنگاران گفت: «در چهار ماهه نخست سال و به خصوص در فصل تابستان، به دلیل گرم شدن هوا و افزایش مصرف آب از سوی مردم، تقاضا برای آب شرب افزایش یافته که این امر، مشکلاتی را در پی خواهد داشت. در این بازه زمانی بیش از ۸۱ هزار مترمکعب آب شرب به تعداد پنج هزار و ۹۷۹ سرویس در نقاط روستایی و برخی مناطق شهری دچار تنش آبی استان، آبرسانی سیار شده است.»

الگوی غلط در کنار بی‌توجهی به منابع آبی

محمود یزدانی، کارشناس حوزه آب در گفت‌و‌گو با خبرنگار «آرمان امروز» در خصوص اقداماتی مانند توزیع آب با تانکر از سوی مسئولان در برخی از استان ها می‌گوید: «این عوامل مُسکن‌هایی موقتی است. کشور ما امسال سومین سالی است که خشکسالی را به شکلی حاد تجربه می‌کند که همین امر تجربه‌ای سخت را برای آن رقم زده است.»

وی با ذکر اینکه فلات مرکزی ۶ حوزه آبریزی دارد می‌گوید: «در این میان استان های اصفهان، کرمان، قم، تاحدودی مرکزی و سیستان و بلوچستان شرایط بغرنج‌تری را دارند. اصولا در کشور ما از ۲۴۰ میلیمتر سرانه بارشی، به دلیل موقعیت اقلیمی‌، چیزی حدود ۱۸۰ میلیمتر تبخیر می‌شود. از سویی به دلایل فرهنگی و همچنین گستردگی حوزه خدمات رسانی آب همواره یکی از بحران های جدی در کشور ماست. ضمن آنکه از هر ۱۷ بارشی که در منطقه شکل می گیرد تنها یکی از آنها در محدوده ایران رخ می‌دهد.»

وی آبیاری در حوزه کشاورزی را مهمترین دلیل کمبود آب در کشور عنوان می کند و می گوید: از کل آب مصرفی، ۶ درصد در بخش خانگی، ۴ درصد در بخش صنعت و ۹۰ درصد در بخش کشاورزی مصرف می شود. اما در این حوزه ما هنوز موفق به ارایه الگوهای مناسبی برای کشت و کار نشده ایم. مثلا چرا باید در کشور ما محصولی مانند هندوانه که اینهمه آب مصرف می کند کاشت شود و بعد هم درصد بالایی از آن صادر شود؟!

برای همین مجلس پس از ۴ دهه قانون الگوی کشت را ابلاغ کرده است که می تواند گام مهمی در ساماندهی محصولات کشاورزی کشت شده و کاهش مصرف آب باشد. اما سوال اینجاست که چرا این طرح طی این  دهه اجرا نشده است؟! چه بسا اگر این ابلاغیه در دهه ۶۰ صادر می شد، امروز با چنین بحران هایی در حوزه تامین آب مصرفی مواجه نبودیم.

یزدانی با بیان اینکه ۷۰ درصد باران ها در کشور ما در پاییز و زمستان، ۲۵ درصد در بهار و ۵ درصد در تابستان می بارد می گوید: این در حالی است که به خاطر الگوی غلط مصرف، مصرف آب در تهران از ۵۰ هزار لیتر در ثانیه در مردادماه، به ۵۶ هزار لیتر درثانیه در ماه اخیر رسیده است. بنابراین تا وقتی‌که برای تغییر الگوی مصرف اقداماتی اساسی صورت نگیرد یا تا زمانیکه ابلاغیه مجلس برای اصلاح الگوی مصرف کشت و کار اجرایی نشود وضعیت به همین منوال ادامه خواهد داشت و هیچ راهی نیز برای تامین آب نداریم. چرا که حتی طرحی مانند انتقال آب از دریای خلیج فارس نیز به خاطر پراکندگی و گستردگی مناطق مختلف، محکوم به شکست است.

***

در انتظار تحقق دیپلماسی آب

وضعیت کمبود آب، فقط مربوط به آب شرب نیست و بسیاری از رودخانه‌ها و حتی دریای بزرگ خزر نیز با کمبود آب، با چالش مواجه هستند. پس اینکه ترکیه در غرب با ساخت ده‌ها سد روی رودخانه‌های بین‌المللی دجله، فرات و ارس به‌نام پروژه‌های «داپ» و «گاپ» را احداث کرد و آب را گروگان گرفت، طالبان در شرق نیز حق‌آبه هیرمند را پرداخت نمی‌کند.

همین دیروز بود که علی منتصر کوهساری، رئیس اداره ایمنی و حفاظت دریایی اداره کل بنادر و دریانوردی استان گیلان در مورد علت کاهش تراز دریای خزر گفت: «اگر دِبی آب ورودی به خزر از طریق ولگا کاهش پیدا کند، بیشترین تاثیر را در حجم و تراز دریای خزر می‌گذارد. این کاهش حجم و تراز آب دریا ریشه‌های مختلفی دارد که یکی از مهم‌ترین آنها عدم تأمین حقابه خزر است.»

او با بیان این‌که «۸۵ درصد» آب دریای خزر از رودخانه ولگای روسیه تامین می‌شود به خبرگزاری ایسنا گفت که کاهش تراز آب دریای خزر در ده سال گذشته غیرعادی است. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که طی ۱۵ سال اخیر دریای خزر،‌ بزرگ‌ترین دریاچه جهان، به سرعت در حال کوچک شدن است.

در این شرایط چشم امید میلیون‌ها نفر به دیپلماسی موثر در زمینه «آب» است. تیم وزارت امور خارجه می تواند بزرگترین ناجی آب‌های ایران باشد، آن‌هم در شرایطی که آب در شمال، شرق و غرب کشور برروی ایرانیان بسته شده است.

منبع آرمان امروز