سنجد، عاملی مهم در کاهش عوارض خطرناک آلودگی هوا و ضد سرطان

سپهر کشاورزی؛ وحیدرضا شادفر| تانن که ترکیب فلاونوئیدی غنی موجود در میوه سنجد است، علائم ناشی از آرامش در مغز را افزایش می‌دهد و با توجه به اثرات ترکیبات فلاونوئیدی از قبیل تانن، روی بهبود روحیه و کاهش فشار ناشی از استرس، نتیجه گرفته شد که پودر سنجد علاوه‌بر اینکه دارای انرژی متابولیسمی بالایی است، می‌تواند جایگزین خوبی برای تنقلات مضر مانند پفک باشد و خاصیت ضدافسردگی نیز دارد.

میوه سنجد منبع خوب ویتامین (ث) ویتامین (ای) و رنگدانه کاروتین است که همگی خاصیت آنتی اکسیدانی قوی دارند.

ترکیبات فلاوونوئیدها واسیدهای چرب موجود در سنجد نظیر اسید لینولئیک، لینولنیک و الئولنیک و همچنین استرول ها نظیر سیتروسترول خاصیت ضدالتهابی دارند.

میوه سنجد دارای مواد مغذی فراوان است که پروتیین و فلاونوئیدهای موجود آن سبب افزایش کارآیی و رشد مغز کودکان می‌گردد و جایگزین فوق‌العاده‌ای برای شکر و شیرین‌کننده‌های غیرطبیعی است.

با توجه به اثرگذاری عصاره متانولی سنجد بر روی سلول‌های سرطانی، مشخص شد که از تولید پروتئین‌هایی که برای توسعه و تکثیر سلول‌های سرطانی ضروری است، جلوگیری می‌کند.

کاهش تراکم و رشد کروی شکل سلول های سرطان پس از تیمار با عصاره سنجد

گونه سنجد بدلیل مقاومت در برابر سلول‌های سرطانی شهرت دارد. برخی دیگر از مؤلفه‌های فعال زیستی آن مانند تریپپنوئید‌، فلاوونوئید، لیگنانوئید و اززنوئید، دارای اثر ضد تومور هستند.
اخیراً فعالیت ضدتکثیری عصاره سنجد علیه لاین‌های سلولی سرطان سینه نیز محرز شد. سنجد دارای ترکیباتی چون فلاوونوئیدها، ترپتوئیدها، گلیکوزیدهای قلبی، تانن‌ها، آلکالوئیدها ومواد فنلی است که هرکدام از این ترکیبات خواص دارویی خاص و چشمگیری دارند.

اثرات فارماکولوژیک، خاصیت دارویی این گیاه، اثرات ضد درد، ضد فشارخون، آنتی آریتمی، ضدسرطان و ضد دیابت است.

در طب سنتی اثرات درمانی بسیاری برای این گیاه ذکر شده که علم امروز بیشتر این اثرات را تأیید می‌کند. میوه سنجد علاوه‌بر اثرات مذکور دارای اثراتی چون حفظ مقاومت مویرگی، گشادکننده عروق کرونر، آتمی هیپولیپیدمیک، کنتراسپتیو و اثرات فوق العاده ضدمیکروبی است.

آلودگی هوا علاوه‌بر اینکه می‌تواند سرطانزا باشد، برای افرادی که ناراحتی قلبی یا دچار نارسایی‌های قلبی هستند نیز بسیار خطرآفرین است، حمله قلبی یا انفارکتوس حاد میوکارد (MI) یکی از مهم‌ترین دلایل مرگ در بین بیماران قلبی و عروقی است.

بعضی اوقات انسداد جزئی یا کامل عروق قلب می‌تواند باعث کاهش جریان خون به عضله قلب شود، با بازگشت دوباره خون به قلب ممکن است باعث التهاب و تنش اکسیداتیو درقلب شود، به این فرآیند ایسکمی میوکارد، برقراری مجدد جریان خون (I/R) می‌گویند.

در مطالعاتی که روی سنجد انجام شد، مشخص شد که این میوه مفید باعث جریان خون (I/R) در قلب می‌شود، یعنی به‌طور قابل‌توجهی به ترمیم عملکرد قلب و مقادیر بیوشیمیایی میوکارد به‌صورت طبیعی بهبود می‌بخشد.

مصرف میوه سنجد با تأثیر محافظتی خود خصوصاً در زمان آلودگی هوا در برابر آسیب‌ها می‌تواند باعث افزایش فعالیت آنتی‌اکسیدان‌های موجود در بافت میوکارد شود.

شاید باورش کمی سخت باشد که میوه کوچک سنجد، چه خواص درمانی شگفت‌انگیزی در خود دارد، از مقابله با سرطان تا محافظت بدن در برابر اشعه رادیواکتیو، کاهش دیابت، مقابله با فشار خون بالا در افراد دیابتی، تسریع در درمان زخم‌ها، محافظت از مغز و تقویت سیستم ایمنی و… .

کارشناس تحقیقات، انستیتو تحقیقات تغذیه‌ای و صنایع غذایی چندی قبل، خواص درمانی سنجد را توضیح داد و گفتند: سنجد با سرطان مبارزه می‌کند و باعث افزایش مرگ سلول‌های سرطانی می‌شود، میوه سنجد با مقادیر بالای آنتی‌اکسیدان، ویتامین‌ها و فلانوئیدها یک محصول عالی برای سلامتی محسوب می‌شود و حاوی ویتامین‌های A، B12، C، E و K است.
لیکوپن یک آنتی‌اکسیدان قوی است که از DNA و پروتئین‌ها محافظت می‌کند و در سنجد به میزان زیادی وجود دارد، سنجد همچنین حاوی پتاسیم، کلسیم، منیزیم، آهن و فسفر و اسیدهای چربی نظیر پالمیتیک، اولئیک و لینولنیک است.

مطالعات حیوانی نشان می‌دهد که عصاره سنجد با رشد تومورهای موجود در معده و پوست مبارزه می‌کند، باعث افزایش مرگ سلول‌های سرطانی می‌شود و فعالیت ژنتیکی ضد سرطان را افزایش می‌دهد.

کمیلی فنود کارشناس تغذیه یادآور شد: سنجد با استرس اکسیداتیو مبارزه می‌کند، عصاره استخراج شده از برگ و میوه سنجد تولید رادیکال‌های آزاد را به تأخیر می‌اندازد و در نتیجه استرس را مهار می‌کند.

سنجد از معده محافظت می‌کند، سنجد برای مقابله با التهاب مفصلی کاربرد دارد و عصاره آن می‌تواند فعالیت التهابی در سلول‌ها را کاهش دهد. محافظت از کبد از دیگر خواص سنجد است، مطالعات نشان می‌دهد عصاره سنجد به شدت سیروز کبدی را کاهش می‌دهد.

محافظت بدن در برابر اشعه رادیواکتیو، کاهش دیابت، مقابله با فشار خون بالا در افراد دیابتی، تسریع در درمان زخم‌ها، محافظت از مغز، تقویت سیستم ایمنی و خاصیت ضد باکتریایی را از دیگر ویژگی‌های درمانی این میوه برشمرد.

افزایش سلامت پوست، کاهش لخته شدن خون، سم‌زدایی از معده و روده، رفع اسهال و جلوگیری از تکرر ادرار را از دیگر خواص سنجد است.

این کارشناس علوم تغذیه به نقش سنجد در تقویت قلب اشاره کرد و افزود: عصاره سنجد از ترشح مایعات بدن به ریه‌ها جلوگیری کرده و توانایی قلب را برای مقابله با استرس افزایش می‌دهد، روغن سنجد نیز از طریق خواص آنتی‌اکسیدانی، آسیب قلبی را کاهش می‌دهد و باعث وضعیت طبیعی قلب و حفظ ساختار شیمیایی آن می‌شود. سنجد به خاطر کلسیم سرشار، برای افراد دچار پوکی استخوان، مفید است و استخوان‌ها را محکم می کند. پودر هسته سنجد غضروف‌ساز است و برای ترمیم مفاصل و کمر درد می‌توان آن را به همراه شیر، مصرف کرد. البته از مصرف زیاد آن باید پرهیز گردد.

ازن، مونوکسیدکربن، دی اکسیدکربن، سولفور و سرب از جمله ترکیبات خطرناکی هستند که در هوای آلوده کلانشهرها ازجمله تهران مشاهده می‌شوند و می‌توانند سلول‌های سرطانی ایجاد کنند، چراکه سرطان مغز و استخوان از ریه وارد می‌شود.

وقتی افراد با تشدید آلودگی هوا در محیط‌های آلوده تردد می‌کنند، عملکرد ذهنشان کند می‌گردد! بیش از حد معمول خسته می‌شوند و فعالیت فکری این افراد از چهار ساعت به یک ساعت تنزل یافته و در نهایت مشارکت و همدلی اجتماعی نیز کاهش پیدا می‌کند؛ لذا بر آن شدیم تا با معرفی و پیشنهاد مصرف روزانه یکی از میوه‌های مؤثر و دسترس، به‌نام سنجد، پیشگیرانه عمل کنیم.

مصرف تعداد میانگین ۷-۱۰ عدد میوه سنجد در طول روز یا مصرف یک قاشق غذاخوری از پودر (هسته و میوه) سنجد در روز – نه تنها شما را به‌طور جدی در برابر تمام عوارض آلودگی هوا چون سرطانزایی، قلبی و عروقی و… محافظت می‌کند، بلکه از سایر خصوصیات و مزایای آن مانند افزایش هوشیاری و حافظه، اثرات ضد میکربی، ضد ویروس و نقش آنتی‌بیوتیکی قوی، وجود انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی چون کلسیم و کلاژن سازی پوست و… و سایر خواص برخوردار خواهید شد.

مطالب در زمینه اثرگذاری و درمانگر بودن سنجد، بسیار زیاد است تا جایی‌که از آن به‌عنوان داروخانه سیار یاد می‌شود و در این مجال سعی شد فقط مواردی که با آلودگی هوا تشدید یا تحریک می‌شوند، مطرح گردد.

نکته آخر اینکه گیاه سنجد از منظر پیشگیرانه، به‌غیر از اثرگذاری در کاهش بیماری‌ها و اثرات آلودگی هوا که مطرح شد، در رفع آلودگی خاک و آب نیز بسیار تأثیرگذار است که به یاری خداوند به‌زودی در بخش سوم بدان خواهیم پرداخت!

ادامه دارد

وحیدرضا شادفر- کارشناس ارشد منابع طبیعی